Laiklik tartışmaları bağlamında Altınoluk, Köprü ve İktibas dergilerinin Diyanet İşleri Başkanlığı'na bakışı

Abstract

Bu çalışmanın amacı farklı dini grupların Diyanet İşleri Başkanlığı'nı ve din devlet ilişkilerini nasıl algıladıklarını süreli yayınlar üzerinden incelemektir. Bu tez çalışması kapsamında 3 farklı dini ekolü temsil eden Altınoluk, Köprü ve İktibas dergilerindeki Diyanet İşleri Başkanlığı ve laiklik eksenli resmi din siyaseti tartışmaları ele alınmıştır. Tez çalışması kapsamında ele alınan Altınoluk dergisi Nakşibendi tarikat geleneğinden gelen ve geleneksel İslam anlayışının temsilcisi olan Erenköy Dergâhı/Cemaati'ne ait bir dergidir. Köprü dergisi ise Cumhuriyet döneminin önde gelen dini cemaatlerinden biri olan Nurculuk'un Yeni Asya koluna aittir. Bu dergi modern siyasi düşüncelerin daha fazla tartışılmasıyla ön plandadır. İktibas dergisi ise kurucusu Ercümend Özkan'ın şahsı ile özdeşlemiş, hem dini geleneğe hem de siyasi sisteme yönelik katı muhalefeti ön plana çıkmıştır. Tez kapsamında ele alınan Altınoluk, Köprü ve İktibas dergilerindeki yazılar 1990 ile 2016 yılları tarihleriyle sınırlandırılarak incelenmiştir. Bu zaman aralığında ele alınan yazılar Diyanet İşleri Başkanlığı ve din devlet ilişkilerini yansıtan önemli bir kavram olan laiklik kavramı üzerinden incelenmiştir. Tez konusu dâhilinde bahsedilen dergilerdeki bulunan yazılar Eleştirel Söylem Analizi yöntemiyle ele alınmıştır. Hem Diyanet İşleri Başkanlığı'nı hem de farklı dini grupları ve onların dergilerini ele alan pek çok tez çalışması olsa da Türkiye'de farklı dini grupların Diyanet İşleri Başkanlığı'nı ve resmi din siyasetini nasıl algıladıklarına ilişkin tez çalışması yok denecek kadar azdır. Bu tez çalışması bu anlamda literatüre katkı sunmayı amaçlamıştır. Bu tez çalışmasıyla hem Cumhuriyet döneminde uygulanagelen din politikası Diyanet İşleri Başkanlığı üzerinden incelenmiş, hem de 3 derginin Diyanet İşleri Başkanlığı'na ve laiklik temelli resmi din siyasetine bakış açılarının örtüşen ve ayrışan noktaları karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır.The main purpose of this thesis is to examine how different religious groups in Turkey perceive the Presidency of Religious Affairs and religion-state relations in the country through examining certain periodicals. Within the scope of this thesis, debates on the Presidency of Religious Affairs and the secularism-oriented official religion policy of Turkey are examined; by focusing on Altınoluk, Köprü, and İktibas magazines which represented three different religious traditions. Altınoluk magazine, included in this study, is a periodical published by the Erenköy Dergah/Community, representing the Naqshbandi-Sufi tradition with its traditional understanding of Islam. Whereas, Köprü magazine is associated with the 'Yeni Asya' branch of Nurculuk, one of the leading religious communities of the Republican era. In comparison with the other magazines, this magazine remains at the forefront with its greater focus on the discussion of modern political ideas. İktibas magazine, on the other hand, is closely associated with its founder Ercümend Özkan, and emphasizes its staunch opposition to both the religious tradition and the political system in Turkey. The writings in Altınoluk, Köprü, and İktibas magazines, included within the scope of this thesis, were examined between the years 1990 to 2016. The writings within this time frame were examined by focusing on the concept of secularism, representing an important concept for examining the religion-state relations and the Presidency of Religious Affairs in Turkey. The writings in these magazines mentioned in this thesis were analyzed by using the Critical Discourse Analysis method. Although many other studies address debates about the Presidency of Religious Affairs and the official religious policy in Turkey, few of them focus on how different religious groups in Turkey perceive the Presidency of Religious Affairs and Turkey's official religious policy. In this sense, this thesis aims to provide a valuable contribution to the literature. In this thesis, the religious policy implemented during the Republican era was examined within the context of the Presidency of Religious Affairs. The main perspectives of the three magazines on the Presidency of Religious Affairs and Turkey's secularism-oriented religion policy were comparatively examined, by focusing on their both common and diverging points of view.