Klasik İslam ahlak felsefesi ile Kant'ın ödev ahlakı arasında Ali Kemal'in ilmi ahlak adlı eseri

Abstract

Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde hız kazanan Batı'ya yönelim hemen her alanda etkili olmuştur. Bu yönelişin neticesinde, yeni felsefi ekollerinin etkisinde kalmaya başlayan Türk düşüncesinde de farklılaşmalar meydana gelmiştir. Batıcı ve İslamcı kesimler arasında fikir ayrılıkları ve bunun beraberinde çatışmalar yaşanmıştır. Yapılan bu çalışmada da ahlak sahası merkeze alınarak bu farklılıklar nitel araştırma yöntemleri esas alınarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Son dönem Osmanlı düşüncesindeki materyalist ve İslamcı kesim arasındaki tartışmalar ahlak alanına da yansımış; bu dönemde yazılan ahlak kitapları sayısında ciddi artış gözlemlenmiştir. İslamcı kesim hem klasik ahlak metinlerinden ve dinden beslenmiş hem de materyalistlere cevaben Kant ve onun ödev ahlakını öne çıkarmışlardır. Kant'ın ödev ahlakı çizgisindeki vazife, vicdan, ahlâkî mesuliyet, ahlak kanunu gibi kavramları, ahlak literatüründe ele alınmaya başlanmıştır. Tezimizin merkezinde olan Ali Kemal'in İlm-i Ahlâk isimli eserinde de böyle bir tutum tespit edilmiştir.

The orientation towards the West which accelerated in the last periods of the Ottoman Empire, had an effect on almost all areas. As a result of this orientation, differentiations occured in Turkish thought which had been starting to be under the influence of the new schools of philosophy. Between the western and Islamist groups disagreements, and consequently conflicts took place. In this study this differentations are tried to be identified by taking the field of ethics into the center on the basis of qualitative research methods. The disputes between the materialist and islamist sections in the late Ottoman thought spread to the field of ethics; There was a significant increase in the number of ethics books written during this period The islamist group benefitted from both the classical moral texts and the religion; and in response to the materialists, they put forward Kant and his duty ethics. Kant's concepts such as duty, conscience, moral responsibility, moral law within the line of duty ethics have started to be discussed in the moral literature. Such an attitude has also been found out in Ali Kemal's work titled İlm-i Ahlâk, which is at the center of our thesis.