Gazzâlî'nin düşünce sisteminde nübüvvet

Abstract

Gazzâlî'nin gerek nübüvvet konusundaki özgün yaklaşımları gerekse nübüvvetle ilgili meselelerin eserlerindeki yaygınlığı göz önünde bulundurulduğunda onun nübüvvet konusuna verdiği önem açıkça görülür. Daha önce farklı çalışmalar Gazzâlî'nin nübüvvete dair fikirlerini betimleyici bir şekilde veya felsefenin doğrudan bu konudaki etkisi bakımından ele almıştır. Bu tezde ise Gazzâlî'nin düşüncelerinin bütünü dikkate alındığında onun nübüvvete dair fikirlerinin nasıl bir yerde durduğuna odaklanılmaktadır. Bu doğrultuda Gazzâlî'nin nübüvvete dair fikirleri, onun kelâm geleneğinin ilgilendiği meseleler hakkındaki ve felsefe geleneğinin ilgilendiği meseleler hakkındaki düşünceleri ile ilişkileri bakımından olmak üzere iki bölümde incelenmektedir. İlk bölümde, "İnsanlar nübüvvet iddiası üzerine düşünmeye niçin yönelir?" ve "Belirli bir kimsenin peygamber olduğuna dair bilgi nasıl elde edilir?" şeklindeki iki soru karşısında Gazzâlî'nin sergilediği özgün yaklaşımlar ele alınmaktadır. Bu soruların ilkinin cevabı Gazzâlî'nin hüsün-kubuh konusundaki düşünceleriyle ilgiliyken, ikincisi onun hem bir bütün olarak kelâm ilmine dair kanaatleriyle hem de Gazzâlî'nin necat-saadet şeklinde bir ayrım yaptığı kurtuluş öğretisiyle ilişkilidir. İkinci bölümde ise nihai formuna İbn Sînâ'nın düşüncelerinde kavuşan nübüvvetin üç özelliği öğretisinin Gazzâlî'nin düşünce sistemi içerisinde kazandığı anlamlar tartışılmaktadır. Gazzâlî'nin bu konudaki fikirleri ise onun hem insanın kemâline dair düşünceleriyle hem de âlem tasavvuruyla irtibatlıdır. Sonuç itibarıyla tüm bunlar doğrudan şuna dikkat çeker: Gazzâlî'nin nübüvvete dair fikirleri onun düşüncelerinin bütünü içerisinde açıklandığında anlamlı hale gelmektedir. Ayrıca bu araştırma dolaylı olarak Gazzâlî'nin kendisine ulaşan düşünce gelenekleriyle ilgilendiği her bir mesele için ayrı ayrı incelenmeye değer girift bir ilişki kurduğunu gösterir niteliktedir.The importance of prophecy for al-G?h?az?l? is apparent from his unique approaches to the issues around prophecy and the prevalence of ideas about it in his works. Previous studies examined al-G?h?az?l?'s thoughts about prophecy either in a descriptive way or in terms of the direct effect of philosophy on this matter. As for the present thesis, the focus is on where al-G?h?az?l?'s ideas on prophecy is situated when his thoughts are considered holistically. In accordance with this, al-G?h?az?l?'s ideas about prophecy are examined in two sections in terms of their relations with his thoughts on issues that Kal?m and philosophy traditions concern, respectively. In the first section, al-G?h?az?l?'s unique approaches to two questions are discussed: "Why do people move toward thinking about the prophetic claim?" and "How is the knowledge about one's being a prophet acquired by otherş". The answer to the first question concerns al-G?h?az?l?'s thoughts on value qualities (?usn or ?ub?) and the second question is related to both his thoughts on Kal?m as a whole and the soteriology where he draws a distinction between the salvation (an-naj?t) and the felicity (as-sa??da). In the second section, the meanings of three properties of prophethood doctrine -which became completed and finalized in the thoughts of Ibn S?n?- in al- G?h?az?l?'s system of thought are discussed. Al-G?h?az?l?'s ideas about this issue is related with both his thoughts about perfection of an individual and his cosmology. In conclusion, all these draw attention to the idea that al-G?h?az?l?'s thoughts about prophecy become meaningful when they are explained in relation to his opinions in a holistic manner. Besides, this research also demonstrates that al-G?h?az?l? composes sophisticated and worth-exploration relations with the thought traditions that reached him in each and every issue he is interested in.