Lu?at-ı Miny?so?lı üzerine sözlükbilimsel bir inceleme (giriş-inceleme-transkripsiyon-tematik dizin-tıpkıbasım)

Abstract

Bu tez çalışması, 16. yüzyılın sonunda tamamlanan Farsça-Türkçe iki dilli bir sözlük olan Lu?at-ı Miny?so?lı'nın çeviri yazısı ve tarihi sözlükbilimi verilerinin modern sözlükbilimi için yeni araştırma ve teoriler üretmek konusunda aracı olması sebebiyle sözlüğün sözlükbilimi ilkelerine göre incelemesi üzerinedir. Ayrıca Lu?at-ı Miny?so?lı'nın yazıldığı yüzyıl ve kataloglardaki ifadelere göre Osmanlı alimlerinden biri olan Mahmud bin Kâdî-i Manyâs ile bağı dikkate alındığında sözlük ve yazarı hakkında mevcut bilgilerin muğlak kalması ve bu tür bir boşluğun doldurulması amacıyla doğru ve güvenilir veriye ulaşmak da hedeflenmektedir. Yüksek lisans tezimiz bu amaç doğrultusunda Lu?at-ı Miny?so?lı'nın sözlükbilimsel incelemesi, çeviri yazısı ve tematik dizini üzerine kurgulanmıştır. Buna göre tez, Giriş, İnceleme, Sonuç, Metin, Tematik Dizin ve Tıpkıbasım olmak üzere altı bölümden oluşmaktadır. Sözlükte yer alan madde başı sayısı 13668'dir ve kullanıcının sözlüğü en etkin biçimde kullanabilmesi için yapılan tematik dizine göre sözlükte en çok yer verilen kavram alanlarının sırasıyla dil bilgisel ifadeler, zooloji ve botanik olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar grafiklerle desteklenmiştir. Ayrıca Lu?at-ı Miny?so?lı'nın Manyasoğlu adıyla da tanınan Mahmud bin Kâdî-i Manyâs ile olan bağı üzerine kanaat oluşturabilecek ispatlı bir yorum yapılmıştır. Bu çalışmanın tarihi sözlükbilimi çalışma sahasına katkı sunacağı ve farklı bir bakış açısı kazandıracağı umulmaktadır. Sözlüğün okunup kullanıma sunulması da pek çok araştırma için bir başvuru kaynağı oluşturacaktır.

This thesis focuses on the analysis of Lu?at-ı Miny?so?lı, a Persian-Turkish bilingual dictionary completed at the end of the 16th century, according to the principles of lexicography, since its transcription and historical lexicographical data are instrumental in generating new research and theories for modern lexicography. In addition, considering the century in which Lu?at-ı Miny?so?lı was written and its connection with Mahmud bin Q???-i Many?s, one of the Ottoman scholars according to the statements in the catalogues, the current information about the dictionary and its author remains ambiguous and it is aimed to reach accurate and reliable data in order to fill such a gap. In line with this aim, our master's thesis is based on the lexicographical analysis, transcription and thematic index of Lu?at-ı Miny?so?lı. Accordingly, the thesis consists of six chapters: Introduction, Lexicographical Analysis, Conclusion, Text, Thematic Index and Facsimile. The number of the entries in the dictionary is 13668 and according to the thematic index made for the user to use the dictionary in the most effective way, it has been determined that the most common concept areas in the dictionary are grammatical expressions, zoology and botany, respectively. The results obtained are supported with graphs. In addition, a proved interpretation of Lu?at-ı Miny?so?lı's connection with Mahmud bin Q?d?-i Many?s, also known as Manyasoğlu, has been made. It is hoped that this study will contribute to the field of historical lexicography and provide a different perspective. The dictionary will also be a source of reference for many researches.