Rol teorisi perspektifinden Woodrow Wilson'ın liberal enternasyonalist ve Ruhullah Humeyni'nin devrimci enternasyonalist dış politika rol anlayışları üzerine bir inceleme

Abstract

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Woodrow Wilson ve İran İslam Cumhuriyeti Rehberi Ayetullah Ruhullah Humeyni, ileri sürdükleri enternasyonalist projelerle temsil ettikleri devlet mekanizmaları için "ideal bir dünya düzeni müteahhiti" rolünü tahayyül ve inşa ederek, devletlerinin uluslararası alanda bu özgün rolü canlandırması gerektiğine karar vermişlerdir. Woodrow Wilson ve Ruhullah Humeyni'nin ortaya koydukları enternasyonalist dış politika rol anlayışları "kurtarıcı", "lider", "demokrasinin/devrimin kalesi" ve "inancın savunucusu" gibi birçok "alt rolü" bünyesinde barındıran bir "üst rol" olma özelliği taşımaktadır. Devletlerinin kimlikleriyle yakından ilişkilendirilen ve dünya siyasi tarihinde o zamana dek hiçbir siyasi aktör tarafından benimsenmemiş olan bu orijinal roller, liderlerin devletlerinin dış politika rol seçimi tercihleri üzerindeki kritik etkisini göstermesinin yanı sıra, insan karar vericilerin hayal ve düşünce dünyalarının ileri sürdükleri rollere yansıdığına işaret etmektedir. Liderler, devletlerinin dış politika rol seçim sürecini şekillendirebilme kapasite ve fırsatlarına sahiptirler. Uluslararası siyasette devletlerin davranışlarının eksiksiz bir okumasının yapılabilmesi için liderlerin karar ve davranışlarının yanı sıra, bilişsel ve kişilik özelllikleri, fikirleri, inançları, değerleri, tecrübeleri, önyargıları, zaafları, korkuları gibi bir takım etkenlerin de dikkate alınması gerekmektedir. Bu tezin amacı, liderlerin, temsil ettikleri devlet mekanizmalarının dış politika rol seçim tercihleri üzerindeki etkinliğini ortaya koymaktır. Woodrow Wilson ve Ruhullah Humeyni'nin ileri sürdükleri uluslararası projelerin teşvik edici unsurları arasındaki farkedilen benzerliklerin ortaya konması, bu çalışmanın bir kaygısı olmasa da, motivasyonlarından biri olmuştur. Çalışma, Woodrow Wilson ve Ruhullah Humeyni'nin enternasyonalist dış politika doktrinlerini rol teorisi perspektifinden ele alarak belirli yönlerden incelemektedir. Woodrow Wilson ve onun liberal enternasyonalist ulusal rol anlayışı, çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Tez, karar verme sürecini insan karar vericinin bakış açısından anlamaya çalışan ve devletlerin maddi kaynaklarının yanı sıra liderlerin algılarının da dikkate alınmasıyla zengin bir teorik araç seti sunan rol teorisinin ışığında vaka analizi yönteminden faydalanmaktadır. Çalışmada sıkça başvurulan birincil kaynaklar olarak liderlerin açıklamaları, ortaya konan değerlendirmelerin çıkış noktasını teşkil etmektedir.Woodrow Wilson, the President of the United States of America, and the Supreme Leader of the Islamic Republic of Iran, Ayatollah Ruhollah Khomeini, envisioned and constructed the role of an "ideal world order constructor" for the state mechanisms they represented and decided that their states should perform this unique role in the international arena. The internationalist foreign policy role conceptions advanced by Wilson and Khomeini represent a form of "upper-role," encompassing multiple "sub-roles" such as "savior," "leader," "bastion of democracy/revolution," and "defender of the faith." These distinctive roles, which became closely associated with the identities of their states and have never been adopted by any political actor in world political history, not only demonstrate the significant influence of leaders on the foreign policy role selection choices of their states, but also indicate that the imaginations and ideas of human decision-makers reflect in the roles they propose. Leaders have the capacity and opportunity to shape their states' foreign policy role selection process. In order to achieve a comprehensive understanding of state behavior in international politics, it is essential to consider a range of factors, including cognitive and personality traits, ideas, beliefs, values, experiences, prejudices, weaknesses, and fears, in addition to the decisions and actions of leaders. The objective of this thesis is to reveal the agency of leaders in their states' foreign policy role selection choices. The presentation of the perceived similarities between the drivers of their international projects proposed by Woodrow Wilson and Ruhollah Khomeini has been one of the motivations, if not a concern, of this study. The study examines specific aspects of the internationalist foreign policy doctrines of Woodrow Wilson and Ruhollah Khomeini from the perspective of role theory. Woodrow Wilson and his liberal internationalist national role conception is the focus of this study. The thesis utilizes the case study method in light of role theory, which seeks to understand the decision-making process from the perspective of the human decision-maker and offers a rich set of theoretical tools by considering the material resources of states as well as the perceptions of leaders. As the primary sources have been frequently consulted in the study, leaders' statements constitute the starting point for the assessments.