Osmanlı ve İran'da modern eğitimin gelişimi (1848-1896)

Abstract

Bu tezde, 1848-1896 yılları arasında Osmanlı ve İran devletlerinin eğitimde modernleşme çabaları ele alınmıştır. 19. yüzyılda, ilerlemenin ana etkenlerinden birinin eğitim olduğu anlaşılan bir döneme girilmiştir. Bu yüzyıllarda, modern eğitimin aşılanması, artık tüm devletler için özellikle de Osmanlı ve İran devletleri için kurtuluşa giden önemli bir yol olarak kabul edilmiştir. Osmanlı ve İran devletleri zorunlu bir şekilde ıslahatların önemini anlamıştır. Bu iki köklü devlet, farklı zaman dilimlerinde, öncelikle askerî açıdan, Avrupa'dan geride olduğunu fark etmiş ve reformlar yapmaya karar vermiştir. Her iki devlet, modern tarzda askeri birlikler oluşturmuş ve yabancı hocaların yardımıyla mühendishaneler kurmuştur. Ordular, topraklarını genişletmek isteyen istilacı devletlere karşı modern usullerle güçlendirilmiştir. Osmanlı ve İran devletleri Batı teknik ve malzemelerini alarak ve birkaçını üreterek bu işe başlamıştır. Askeri teşkilatlanmaların yanı sıra, 19. yüzyılın başı itibariyle önce İran, daha sonra Osmanlı yurt dışındaki modern okullarda eğitim alınması için öğrenciler göndermiştir. Bu tez çalışmasının önemi, Osmanlı Devleti'ndeki İranlıların eğitim faaliyetlerinin incelenmesidir. Ayrıca ilk defa daha önce bahsedilmemiş İran okulları bu tez çalışmasıyla araştırılıp incelenmiştir. Tez çalışmasında, kendine özgü toplumlardan iki benzer özelliklere sahip komşu devletin, eğitimde modernleşmek adına nasıl bir yol izlediklerini ve birbirlerinden hangi yönde etkilendiklerini tespit edebilmek için karşılaştırmalı tarih metodu kullanılmıştır. Çalışmada, tek taraflı bir yaklaşımdan kaçınmak ve objektif davranabilmek için, Türkiye ve İran tarafındaki arşiv malzemeleri temin edilerek, bunların analiz ve sentezi yapılmıştır. Bu tez, Osmanlı'nın ve İran'ın 1848-1896 yılları arasında modern eğitimin gelişimlerini mukayese eden ilk çalışma olması nedeni ile önemlidir.This thesis examines the efforts of the Ottoman and Iranian states to modernize education between 1848 and 1896. The 19th century saw the beginning of a period in which education was understood to be one of the main factors of progress. In these centuries, the inculcation of modern education was now accepted as an important path to salvation for all states, especially the Ottoman and Iranian states. The Ottoman and Iranian states have compulsorily understood the importance of reforms. These two deep-rooted states, at different times, realized that they were behind Europe, primarily in terms of military, and decided to make reforms. Both states formed modern-style military units and established engineering schools with the help of foreign teachers. Armies were strengthened with modern methods against invading states that wanted to expand their territories. The Ottoman and Iranian states began this work by taking Western techniques and materials and producing some of them. In addition to military organizations, first Iran, then the Ottoman Empire, sent students to receive education in modern schools abroad as of the beginning of the 19th century. The importance of this thesis is the examination of the educational activities of Iranians in the Ottoman Empire. In addition, for the first time, Iranian schools that have not been mentioned before have been investigated and examined in this thesis. In the thesis, the comparative history method was used to determine how two neighboring states with similar characteristics, which are unique societies, followed a path in order to modernize education and in what way they were affected by each other. In the study, in order to avoid a one-sided approach and to be objective, archive materials from Turkey and Iran were obtained and their analysis and synthesis were made. This thesis is important because it is the first study to compare the development of modern education in the Ottoman Empire and Iran between 1848-1896.