Hekimin Prenatal (Doğum Öncesi) Genetik Tarama Testleri ve Tanı Hatalarından Kaynaklanan Hukuki Sorumluluğu

Abstract

Dünya üzerinde ve ülkemizde her yıl milyonlarca doğum gerçekleşmektedir. Fiziksel ve zihinsel yönden sağlıklı bireylerin dünyaya gelebilmesi için doğum öncesinde (prenatal süreçte) genetik tarama testleri uygulanmakta, bu tarama testlerinde şüpheli bir durumla karşılaşılması halinde ise, prenatal tanı uygulanmaktadır. Uygulanan genetik tarama testleri ile prenatal tanının amacı, “gebelik sırasında, fetüsün gen veya kromozomlarında bir anomali bulunup bulunmadığının; fetüsün fiziksel veya zihinsel bir anomalisi olup olmadığının” tespit edilebilmesidir. Genetik tarama testleri, prenatal tanı yöntemi uygulanmadan önce riskin belirlenmesi konusunda işlevseldir. İkili, üçlü, dörtlü test gibi tarama testlerinde fetüs bakımından risk görülmesi halinde ise, prenatal tanının uygulanması gündeme gelebilmektedir. Amniyosentez, koryon villus örneklemesi ve kordosentez gibi prenatal tanı yöntemleri, fetüste spesifik bir anomaliden şüphelenilmesi durumunda uygulanmaktadır. Bu bağlamda, fetüs veya embriyoda bir hastalık ya da anomalinin bulunup bulunmadığı bakımından bir tespitin yapılmasıyla ilgili işlemlerin bütünü, prenatal tanının kapsamına girmektedir. Genetik tarama testlerinin uygulanmaması ya da test sonuçlarının hatalı değerlendirilmesi, bu doğrultuda, prenatal tanının uygulanmasında ihmal gösterilmesi, prenatal tanının yapılmasına rağmen hekimin hatalı tanı ve teşhisi nedeniyle bazı durumlarda, “ailelerin, sona erdirilmesini isteyebileceği gebeliklerin sona erdirilememesi, sona erdirilmemesi gereken gebeliklerin ise, sona ermesi” şeklinde sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. Bu gibi durumlarda, görevlerinin gereklerini, üzerlerine düşen dikkat ve özen yükümlülüklerini ihlal eden hekimlerin maddi ve manevi tazminat sorumlulukları gündeme gelmektedir. Çalışmamızda, genel itibarla, gebelikte uygulanması gereken genetik tarama testleri ile gerekli görülmesi halinde uygulanan prenatal tanı yöntemlerinin hangileri olduğu incelenecek, doğum öncesi uygulanan genetik tarama testleri ve prenatal tanının sonuçlarıyla ilgili hatalı teşhis ve tanı nedeniyle ortaya çıkan tıbbi uygulama hatalarından (tıbbi malpraktis) kaynaklanan tazminat sorumluluğu tartışılacak, bu çerçevede, mağduriyet yaşayanlar tarafından adli yargıda açılacak olan maddi ve manevi tazminat davaları ile idari yargıda açılacak olan tam yargı davaları değerlendirilecektir. Anahtar Kelimeler: Prenatal tanı, Genetik tarama testleri, Hekimin tazminat sorumluluğu, Maddi tazminat, Manevi tazminatEvery year, millions of births occur worldwide and in our country. In order for physically and mentally healthy individuals to be born, genetic screening tests are conducted during the prenatal period, and if a suspicious condition arises during these screening tests, prenatal diagnosis is applied. The purpose of the genetic screening tests and prenatal diagnosis is to determine “whether there is an anomaly in the fetus's genes or chromosomes; whether the fetus has any physical or mental anomalies” during pregnancy. Genetic screening tests are functional in determining risk before applying a prenatal diagnosis method. If screening tests such as double, triple or quadruple tests indicate a risk for the fetus, prenatal diagnosis may be considered. Prenatal diagnostic methods such as amniocentesis, chorionic villus sampling, and cordocentesis are applied when a specific anomaly is suspected in the fetus. In this context, all procedures related to determining the presence of a disease or anomaly in the fetus or embryo fall within the scope of prenatal diagnosis. There may be cases where genetic screening tests are not applied or the test results are erroneously evaluated and accordingly, negligence in the application of prenatal diagnosis may be encountered. With regard to prenatal diagnosis, despite the application, in some cases, due to erroneous diagnoses by physicians, “there may be results such as the failure to terminate the pregnancies that families may want to be terminated or the termination of pregnancies that should not be terminated.” In such cases, the responsibility for pecuniary and non-pecuniary compensation of physicians who violate the requirements of their duties and their obligations of care and attention comes to the fore. In our study, generally, the genetic screening tests to be applied during pregnancy and the prenatal diagnosis methods to be applied if deemed necessary will be examined, compensation liabilities arising from medical malpractice due to erroneous diagnosis and diagnosis related to genetic screening tests and prenatal diagnosis results will be discussed. Within this framework, compensation lawsuits to be filed in civil courts by those who experience damages and full remedy lawsuits to be filed in administrative courts will be evaluated. Keywords: Prenatal diagnosis, Genetic screening tests, Physician's liability for compensation, Pecuniary compensation, Non-pecuniary compensation.